BÀN KHÊ ĐIỂU HUỲNH PHÚ
Nguyên tác: Trần Công Cẩn
Khách hữu phương thiên khê, chu vạn hức; thuấn Kỳ Phong, võ Triều, Lạc; lịch Nghiêm lại nhi tả toàn; Chỉ Bàn Khê nhi kinh bạc. Nga yên thụ chi vi mang, đạm phong vân chi mãng mạc.Kiển trung tâm hề dao dao, niệm giai hứng hề di ngạc. Hốt sương nhiêm chi lão tẩu, xanh vĩ hàng nhi dao đạc.
Khách xu nhi vấn chi. Tẩu viết: Tử bất văn Thái Công chi điếu huỳnh giả hồ? Đương kỳ ngược diễm phương xí, Thương thất như huỷ. Bách xuyên phật đằng, Chu đạo như chỉ. Công tỵ đạo nhi khứ chiên, viên vu tư hề lệ chỉ. Thác dĩ điếu nhi ẩn chi, khương cao thượng kỳ tâm chí. Thời kỳ tình không liệm diệm, biệt phố sâm si, hàn ba luyện nhược, khê thuỷ liên y; niếu trúc can chi địch địch, tãn hương nhĩ chi phi phi. Hoặc yến hoặc lý, du dương hồ hành táo chi thượng, hoặc chiên hoặc vị, dương ngữ hồ chiếu chỉ chi my; nhậm bỉ sở thích, phỉ ngã thị kỳ.
Thúc hữu huỳnh chi hề tự, phân ngã điếu nhi ngộ chi. Tưởng hoàn thiên chi tích thuỵ, khỉ xuyên cơ chi hiệu kỳ. Trạng loại bán bích, vô hà vô tỳ, phỉ thông phỉ tuy, phỉ châu phỉ ky. Như khuê như chương , như tông như ly. Kỳ cương nghị dã khả dĩ tỷ công chi dũng liệt; kỳ kiên ngạnh dã khả dĩ hiệu công chi thọ kỳ; kỳ chẩn lật dã khả dĩ tỷ công chi tiết tháo; kỳ ôn nhuận dã khả dĩ thị công chi dung nghi; kỳ thuỵ quang dã khả dĩ hiệu công tá vương chi tượng; kỳ thương sắc dã khả dĩ biểu Chu gia thụ mệnh chi ky (cơ). khỉ phi thiên giáng quyết tường dĩ chương quân thần chi đức ư đương thời hồ?
Chi nhược Tây Bá xuất liệt ư bỉ chi cương, thức kỳ hiền triết, đồng tải dĩ trang, suy Thượng phủ dĩ mệnh danh, cầu thị ngã ư chu hàng. Duy lương bỉ chi vũ thần, viết ngã Chu chi thị đương. Nãi đồng tâm nhi hiệp đức, cung thiện phạt nhi túc tương, chí tiền đồ chi đảo qua, lượng nhất phạt nhi khắc Thương. Viên sùng đức nhi báo công, tý Chu tộ chi ích xương. Y! thiên mệnh chi như thử, khỉ phi thiên tích ngọc huỳnh nhi thị quyết tường giả hồ?
Khách nan chi viết: tẩu chi ngôn vu hỹ, hà lục kinh vô nhất tự chi ký, tiên triết tuyệt bán ngữ chi từ?
Tẩu ngữ chi viết : tử đồ hãm văn, vị thường hải thị. Bất hữu kỳ tường, thục minh chí lý? Hà xuất long mã, dĩ hiệu Hy thị hữu đức chi trưng, thiên tích Huyền Khuê dĩ biểu Đại Vũ bình thành chi trị, khỉ bất thị dĩ minh trưng nhi biểu kỳ gia thuỵ giả hồ?
Tẩu ngôn dĩ , cổ duệ nhi thệ.
Khách nhược hữu thất, tiễu nhiên trường vị. Nãi ca viết:
Bàn Khê chi thuỷ, thanh thả liên y!
Điếu huỳnh chi sự, kim kỳ dĩ phi,
Thái Công phương hình hề, thiên cổ như ty (tư).
--Dịch nghĩa--
BÀI PHÚ CÂU NGỌC HUỲNH Ở BÀN KHÊ
Khách có kẻ lội ngàn khe, vượt muôn thác; ngắm Kỳ, Phong, dạo Triền, Lạc; dõi Nghiêm Lại mà vòng quanh, chỉ Bàn Khê mà tiến bước. Khói cây ngắm thấy lờ mờ, mây gió nhạt chiều man mác. Trong lòng cảm thấy nao nao, giai hửng chạnh niềm ngơ ngác. Chợt thấy ông già râu bạc; chống thuyền nan mà vượt qua.
Khách tới gần hỏi. Ông già nói rằng: Ngươi không nghe chuyện Thái Công câu ngọc huỳnh hay sao? Trong khi lửa ngược rực hồng, nhà Thương như cháy. Trăm sông sục sôi, đường cái như đá. ông lánh nạn đi, đến ở nơi đó. Mượn tiếng câu để dấu mình, giữ vẹn tấm lòng cao cả. Trong lúc trời cao lồng lộng, bến rộng nhấp nhô, sóng phô lục trắng, suối lượn lập lờ; cần câu buông lởn vởn, mồi cá rắc thơm tho. Cá yến cá lý, vùng vẫy trong vùng hành táo, cá chiên cá vị lượn lờ trên mặt ao hồ; mặc chúng thoả thích, ta bắt chi mà.
Bỗng có ngọc huỳnh đâu đến, ta sẽ câu được mày đây. Hẳn trời muốn ban điềm tốt hay thần sông có ý giúp vì. Hình như bán bích, không dấu vết gì. Không phải thông, tuy, chẳng phải châu, ky. Như khuê như chương, như tông như ly. Nó cương nghị có thể sánh với dũng liệt của ông; nó rắn bền có thể sánh với tuổi thọ của ông; nó vững chắc có thể sánh với tiết tháo của ông; nó ôn nhuận có thể sánh với phong thái của ông; nó sáng rạng có thể sánh công giúp nước của ông; nó xanh thắm có thể nói lên nhà Chu chịu mệnh trị vì. Đó chẳng là trời giáng điềm lành để làm rạng rỡ đức độ vua tôi lúc bấy giờ đấy sao?
Đến khi Tây Bá đi săn ở biên cương, biết người hiền triết, cùng xe sánh hàng, tôn mệnh danh là Thượng phủ, cầu mong dạy đạo cao xa. Trở thành võ thần tài giỏi, việc nhà Chu thảy đảm đương. Bèn đồng tâm và hiệp đức, kính vân \" thiên phạt\" mệnh thường. Làm cho quân thù quay giáo, một lần đánh diệt nhà Thương. Rồi thưởng công và chuộng đức, để nhà Chu thêm vững vàng. Ôi! Mệnh trời đến như thế, há chẳng phải trời cho ngọc huỳnh mà báo điềm tốt đó sao?
Khách bẻ lại rằng: lời ông nói mơ hồ , sao việc ấy Lục kinh không chép một chữ, và tiền triết không nói nửa lời?
Ông già đáp rằng: Ngươi chỉ biết hang mà chưa thấy biển. Không có điềm trời, nhẽ kia ai rõ? Sông ra long mã là để nêu lên công đức họ Hy, trời cho Huyền Khuê làm rạng nghiệp bình thành vua Vũ, đó chẳng phải là trời lấy tin lành mà nêu lên điềm tốt đó sao?
Ông già nói xong, vẫy chèo mà đi.
Khách dường ngẩn ngơ, ngậm ngùi than thở. Bèn ca rằng:
Suối Bàn Khê trong veo nước chảy!
Câu ngọc huỳnh chuyện ấy đã qua,
Thái công gương cũ chưa nhòa,
Ngàn năm sự nghiệp vẫn là ở đây.
NGUYỄN ĐỨC VÂN
Nguyên tác: Trần Công Cẩn
Khách hữu phương thiên khê, chu vạn hức; thuấn Kỳ Phong, võ Triều, Lạc; lịch Nghiêm lại nhi tả toàn; Chỉ Bàn Khê nhi kinh bạc. Nga yên thụ chi vi mang, đạm phong vân chi mãng mạc.Kiển trung tâm hề dao dao, niệm giai hứng hề di ngạc. Hốt sương nhiêm chi lão tẩu, xanh vĩ hàng nhi dao đạc.
Khách xu nhi vấn chi. Tẩu viết: Tử bất văn Thái Công chi điếu huỳnh giả hồ? Đương kỳ ngược diễm phương xí, Thương thất như huỷ. Bách xuyên phật đằng, Chu đạo như chỉ. Công tỵ đạo nhi khứ chiên, viên vu tư hề lệ chỉ. Thác dĩ điếu nhi ẩn chi, khương cao thượng kỳ tâm chí. Thời kỳ tình không liệm diệm, biệt phố sâm si, hàn ba luyện nhược, khê thuỷ liên y; niếu trúc can chi địch địch, tãn hương nhĩ chi phi phi. Hoặc yến hoặc lý, du dương hồ hành táo chi thượng, hoặc chiên hoặc vị, dương ngữ hồ chiếu chỉ chi my; nhậm bỉ sở thích, phỉ ngã thị kỳ.
Thúc hữu huỳnh chi hề tự, phân ngã điếu nhi ngộ chi. Tưởng hoàn thiên chi tích thuỵ, khỉ xuyên cơ chi hiệu kỳ. Trạng loại bán bích, vô hà vô tỳ, phỉ thông phỉ tuy, phỉ châu phỉ ky. Như khuê như chương , như tông như ly. Kỳ cương nghị dã khả dĩ tỷ công chi dũng liệt; kỳ kiên ngạnh dã khả dĩ hiệu công chi thọ kỳ; kỳ chẩn lật dã khả dĩ tỷ công chi tiết tháo; kỳ ôn nhuận dã khả dĩ thị công chi dung nghi; kỳ thuỵ quang dã khả dĩ hiệu công tá vương chi tượng; kỳ thương sắc dã khả dĩ biểu Chu gia thụ mệnh chi ky (cơ). khỉ phi thiên giáng quyết tường dĩ chương quân thần chi đức ư đương thời hồ?
Chi nhược Tây Bá xuất liệt ư bỉ chi cương, thức kỳ hiền triết, đồng tải dĩ trang, suy Thượng phủ dĩ mệnh danh, cầu thị ngã ư chu hàng. Duy lương bỉ chi vũ thần, viết ngã Chu chi thị đương. Nãi đồng tâm nhi hiệp đức, cung thiện phạt nhi túc tương, chí tiền đồ chi đảo qua, lượng nhất phạt nhi khắc Thương. Viên sùng đức nhi báo công, tý Chu tộ chi ích xương. Y! thiên mệnh chi như thử, khỉ phi thiên tích ngọc huỳnh nhi thị quyết tường giả hồ?
Khách nan chi viết: tẩu chi ngôn vu hỹ, hà lục kinh vô nhất tự chi ký, tiên triết tuyệt bán ngữ chi từ?
Tẩu ngữ chi viết : tử đồ hãm văn, vị thường hải thị. Bất hữu kỳ tường, thục minh chí lý? Hà xuất long mã, dĩ hiệu Hy thị hữu đức chi trưng, thiên tích Huyền Khuê dĩ biểu Đại Vũ bình thành chi trị, khỉ bất thị dĩ minh trưng nhi biểu kỳ gia thuỵ giả hồ?
Tẩu ngôn dĩ , cổ duệ nhi thệ.
Khách nhược hữu thất, tiễu nhiên trường vị. Nãi ca viết:
Bàn Khê chi thuỷ, thanh thả liên y!
Điếu huỳnh chi sự, kim kỳ dĩ phi,
Thái Công phương hình hề, thiên cổ như ty (tư).
--Dịch nghĩa--
BÀI PHÚ CÂU NGỌC HUỲNH Ở BÀN KHÊ
Khách có kẻ lội ngàn khe, vượt muôn thác; ngắm Kỳ, Phong, dạo Triền, Lạc; dõi Nghiêm Lại mà vòng quanh, chỉ Bàn Khê mà tiến bước. Khói cây ngắm thấy lờ mờ, mây gió nhạt chiều man mác. Trong lòng cảm thấy nao nao, giai hửng chạnh niềm ngơ ngác. Chợt thấy ông già râu bạc; chống thuyền nan mà vượt qua.
Khách tới gần hỏi. Ông già nói rằng: Ngươi không nghe chuyện Thái Công câu ngọc huỳnh hay sao? Trong khi lửa ngược rực hồng, nhà Thương như cháy. Trăm sông sục sôi, đường cái như đá. ông lánh nạn đi, đến ở nơi đó. Mượn tiếng câu để dấu mình, giữ vẹn tấm lòng cao cả. Trong lúc trời cao lồng lộng, bến rộng nhấp nhô, sóng phô lục trắng, suối lượn lập lờ; cần câu buông lởn vởn, mồi cá rắc thơm tho. Cá yến cá lý, vùng vẫy trong vùng hành táo, cá chiên cá vị lượn lờ trên mặt ao hồ; mặc chúng thoả thích, ta bắt chi mà.
Bỗng có ngọc huỳnh đâu đến, ta sẽ câu được mày đây. Hẳn trời muốn ban điềm tốt hay thần sông có ý giúp vì. Hình như bán bích, không dấu vết gì. Không phải thông, tuy, chẳng phải châu, ky. Như khuê như chương, như tông như ly. Nó cương nghị có thể sánh với dũng liệt của ông; nó rắn bền có thể sánh với tuổi thọ của ông; nó vững chắc có thể sánh với tiết tháo của ông; nó ôn nhuận có thể sánh với phong thái của ông; nó sáng rạng có thể sánh công giúp nước của ông; nó xanh thắm có thể nói lên nhà Chu chịu mệnh trị vì. Đó chẳng là trời giáng điềm lành để làm rạng rỡ đức độ vua tôi lúc bấy giờ đấy sao?
Đến khi Tây Bá đi săn ở biên cương, biết người hiền triết, cùng xe sánh hàng, tôn mệnh danh là Thượng phủ, cầu mong dạy đạo cao xa. Trở thành võ thần tài giỏi, việc nhà Chu thảy đảm đương. Bèn đồng tâm và hiệp đức, kính vân \" thiên phạt\" mệnh thường. Làm cho quân thù quay giáo, một lần đánh diệt nhà Thương. Rồi thưởng công và chuộng đức, để nhà Chu thêm vững vàng. Ôi! Mệnh trời đến như thế, há chẳng phải trời cho ngọc huỳnh mà báo điềm tốt đó sao?
Khách bẻ lại rằng: lời ông nói mơ hồ , sao việc ấy Lục kinh không chép một chữ, và tiền triết không nói nửa lời?
Ông già đáp rằng: Ngươi chỉ biết hang mà chưa thấy biển. Không có điềm trời, nhẽ kia ai rõ? Sông ra long mã là để nêu lên công đức họ Hy, trời cho Huyền Khuê làm rạng nghiệp bình thành vua Vũ, đó chẳng phải là trời lấy tin lành mà nêu lên điềm tốt đó sao?
Ông già nói xong, vẫy chèo mà đi.
Khách dường ngẩn ngơ, ngậm ngùi than thở. Bèn ca rằng:
Suối Bàn Khê trong veo nước chảy!
Câu ngọc huỳnh chuyện ấy đã qua,
Thái công gương cũ chưa nhòa,
Ngàn năm sự nghiệp vẫn là ở đây.
NGUYỄN ĐỨC VÂN