Nam quốc sơn hà
Nguyên tác: Lý Thường Kiệt
南國山河
李常傑
南國山河南帝居，
截然定分在天書。
如何逆虜來侵犯，
汝等行看取敗虛。
Nam quốc sơn hà
Lý Thường Kiệt
Nam quốc sơn hà Nam đế cư,
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
--Chú thích:--
Vào năm 1077, hơn 30 vạn quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy xâm lược Đại Việt (Việt Nam). Lý Thường Kiệt lập phòng tuyến tại sông Như Nguyệt (sông Cầu) để chặn địch. Quân Tống đánh đến sông này thì bị chặn. Nhiều trận quyết chiến ác liệt đã xảy ra tại đây nhưng quân địch không sao vượt được phòng tuyến Như Nguyệt, đành đóng trại chờ viện binh. Đang đêm, Lý Thường Kiệt cho người vào đền thờ Trương Hống, Trương Hát ở phía nam bờ sông, giả làm thần đọc vang bài thơ trên. Nhờ thế tinh thần binh sĩ lên rất cao. Lý Thường Kiệt liền cho quân vượt sông, tổ chức một trận quyết chiến, đánh thẳng vào trại giặc. Phần vì bất ngờ, phần vì sĩ khí quân Việt đang lên, quân Tống chống đỡ yếu ớt, số bị chết, bị thương đã hơn quá nửa. Lý Thường Kiệt liền cho người sang nghị hòa, mở đường cho quân Tống rút quân
về nước, giành lại giang sơn, giữ vững bờ cõi Đại Việt.
Thiên thư mà bài thơ này nhắc đến chính là sách Thượng thư hay Kinh thư(là bản Thượng thư mà Khổng Tử đã san định. Trong Thượng thư đại truyện có kể về Việt Thường Thị giao hảo với nhà Chu, cống chim trĩ.
Tiền nhân Việt Nam từ đó khẳng định Việt và Hoa là hai xứ khác nhau, hai đất nước khác nhau.
Bài thơ được xem là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta.
Bài thơ này có nhiều dị bản chép trong Việt Điện u linh, Trương tôn thần sự tích, Thiên Nam vân lục liệt truyện, Hoàng Việt thi tuyển v.v...
--Dịch nghĩa:--
Sông núi nước Nam
Núi sông nước Nam thì vua Nam ở,
Cương giới đã ghi rành rành ở trên sách trời.
Cớ sao lũ giặc bạo ngược kia dám tới xâm phạm?
Chúng bay hãy chờ xem, thế nào cũng chuốc lấy bại vong.
--Bản dịch khuyết danh--
Sông núi nước Nam vua Nam ở,
Rành rành đã định ở sách trời.
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm,
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.
--Bản dịch của Nguyễn Đỗng Chi--
Nước Nam Việt có vua Nam Việt,
Trên sách trời chia biệt rành rành.
Cớ sao giặc dám hoành hành?
Rồi đây bay sẽ tan tành cho coi.
--Bản dịch của Lê Thước, Nam Trân--
Núi sông Nam Việt vua Nam ở,
Vằng vặc sách trời chia xứ sở.
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây?
Chúng mày nhất định phải tan vỡ.
--Bản dịch của Phụng Hà--
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Sách trời phân bờ cõi rõ ràng
Cớ nào giặc đến chiếm ngang?
Chờ xem bay sẽ tan hàng bại vong.
--Bản dịch của Nguyễn Minh--
Nước Nam có vua Nam cư ngụ
Biên cương đà ghi rõ sách trời
Tụi bay xâm phạm khơi khơi
Tất là chuốc bại tơi bời mà thôi
--Bản dịch của Trần Tân Mỹ--
Nước Nam là đất vua Nam quản,
Trong sách trời phân định rạch ròi.
Sao trái mệnh trời xâm phạm đến?
Chúng bây ắt thảm bại, chờ coi!
Nguyên tác: Lý Thường Kiệt
南國山河
李常傑
南國山河南帝居，
截然定分在天書。
如何逆虜來侵犯，
汝等行看取敗虛。
Nam quốc sơn hà
Lý Thường Kiệt
Nam quốc sơn hà Nam đế cư,
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
--Chú thích:--
Vào năm 1077, hơn 30 vạn quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy xâm lược Đại Việt (Việt Nam). Lý Thường Kiệt lập phòng tuyến tại sông Như Nguyệt (sông Cầu) để chặn địch. Quân Tống đánh đến sông này thì bị chặn. Nhiều trận quyết chiến ác liệt đã xảy ra tại đây nhưng quân địch không sao vượt được phòng tuyến Như Nguyệt, đành đóng trại chờ viện binh. Đang đêm, Lý Thường Kiệt cho người vào đền thờ Trương Hống, Trương Hát ở phía nam bờ sông, giả làm thần đọc vang bài thơ trên. Nhờ thế tinh thần binh sĩ lên rất cao. Lý Thường Kiệt liền cho quân vượt sông, tổ chức một trận quyết chiến, đánh thẳng vào trại giặc. Phần vì bất ngờ, phần vì sĩ khí quân Việt đang lên, quân Tống chống đỡ yếu ớt, số bị chết, bị thương đã hơn quá nửa. Lý Thường Kiệt liền cho người sang nghị hòa, mở đường cho quân Tống rút quân
về nước, giành lại giang sơn, giữ vững bờ cõi Đại Việt.
Thiên thư mà bài thơ này nhắc đến chính là sách Thượng thư hay Kinh thư(là bản Thượng thư mà Khổng Tử đã san định. Trong Thượng thư đại truyện có kể về Việt Thường Thị giao hảo với nhà Chu, cống chim trĩ.
Tiền nhân Việt Nam từ đó khẳng định Việt và Hoa là hai xứ khác nhau, hai đất nước khác nhau.
Bài thơ được xem là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta.
Bài thơ này có nhiều dị bản chép trong Việt Điện u linh, Trương tôn thần sự tích, Thiên Nam vân lục liệt truyện, Hoàng Việt thi tuyển v.v...
--Dịch nghĩa:--
Sông núi nước Nam
Núi sông nước Nam thì vua Nam ở,
Cương giới đã ghi rành rành ở trên sách trời.
Cớ sao lũ giặc bạo ngược kia dám tới xâm phạm?
Chúng bay hãy chờ xem, thế nào cũng chuốc lấy bại vong.
--Bản dịch khuyết danh--
Sông núi nước Nam vua Nam ở,
Rành rành đã định ở sách trời.
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm,
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.
--Bản dịch của Nguyễn Đỗng Chi--
Nước Nam Việt có vua Nam Việt,
Trên sách trời chia biệt rành rành.
Cớ sao giặc dám hoành hành?
Rồi đây bay sẽ tan tành cho coi.
--Bản dịch của Lê Thước, Nam Trân--
Núi sông Nam Việt vua Nam ở,
Vằng vặc sách trời chia xứ sở.
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây?
Chúng mày nhất định phải tan vỡ.
--Bản dịch của Phụng Hà--
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Sách trời phân bờ cõi rõ ràng
Cớ nào giặc đến chiếm ngang?
Chờ xem bay sẽ tan hàng bại vong.
--Bản dịch của Nguyễn Minh--
Nước Nam có vua Nam cư ngụ
Biên cương đà ghi rõ sách trời
Tụi bay xâm phạm khơi khơi
Tất là chuốc bại tơi bời mà thôi
--Bản dịch của Trần Tân Mỹ--
Nước Nam là đất vua Nam quản,
Trong sách trời phân định rạch ròi.
Sao trái mệnh trời xâm phạm đến?
Chúng bây ắt thảm bại, chờ coi!